پرهیز از تفرقه و اختلاف

رمز پیروزی ما وحدت كلمه بوده است. اكنون با كمال خضوع می‌خواهم تا از اختلافات دست برداشته و برای فردای خود فكر اساسی كنید، و از هرگونه اختلاف بپرهیزید كه چون موریانه خوب و بد را نابود می‌كند. (1)
امروز آنچه ما را پیش برد این وحدت كلمه بود، تفرقه این وحدت كلمه را از بین می‌برد. وقتی كه از بین برد آن رمزی كه رمز پیروزی ما بود از دستمان گرفته می‌شود؛ گرفته شد شكست می‌خوریم. اگر خدای نخواسته ما در این نهضت شكست بخوریم، دیگر ایران به حال استقلال برنخواهد گشت؛ دیگر ایران به حال آزادی برنخواهد گشت؛ برای اینكه یك نمونه بود این نهضت. یعنی شاید در طول تاریخ یك همچو نهضتی تحقّق نداشته است؛ این یك امر نمونه‌ای بود؛ و یك چیزی نیست كه بشود تكرار بشود؛ دوباره از سر گیرد؛ كسی بتواند یك همچو نهضتی را ایجاد بكند، باید آن وقت ما تن در بدهیم به اسارت تا آخر، نسلهای بعد هم همین طور تا آخر. بنابراین عقل و دین و وجدان انسان اقتضا می‌كند همان طور كه اسلام فرموده است كه همه برادرید: إنّما المؤمِنونَ إخوَة برادرند همه، همان طور كه اسلام دستور داده كه شماها برادرید با هم، باید به برادری رفتار كنید. یعنی اگر دو تا برادر را یك كسی به آنها حمله بكند، دوتایی با هم آن را دفع و نابود می‌كنند. الآن ما مورد حمله این قشر ضعیفی كه از اینها مانده است هستیم. حمله‌شان یك حمله سیاسی است كه بریزند نگذارند ما مجتمع باشیم؛ همه‌مان را متفرق از هم بكنند. ماها باید بیدار بشویم، همه با هم دست برادری بدهید، و برای خاطر قرآن، برای خاطر حفظ احكام خدا، برای خاطر خدا دست از اختلافات و حرفهایی كه اینها منتشر می‌كنند بردارید، همه با هم برادروار این اقشار را هم بیرون بریزیم. همه با هم در یك محیط انسانی- اسلامی آرام زندگی بكنیم. (2)
اگر این جدایی پیش بیاید بدانید كه پیروز نخواهیم شد. ما با اتّحاد پیروز شدیم و اینجا آمدیم. اگر جدا بشویم از هم و آنها متحد بشوند ما به نیستی می‌رویم، و اگر این دفعه این نهضت شكست بخورد تا آخر شكست خوردیم، دیگر امكان ندارد یك نهضت دیگری پیدا بشود مثل این نهضت. تا آخر دیگر شكست خورده‌ایم. من امیدوارم كه جوانهای ما یك قدری در امور تأمّل كنند، یك قدری آن حرارت جوانی كه برای آنها هست، یك قدری بشكنند. توجّه بكنند عمق مسائل را. در این سالها چه گذشت بر ما، بر شما. علّت این كه این طور شدیم چی بوده؟ علّت این بوده است كه ما را از هم جدا كردند. شما یك دسته‌ای بودید ما یك دسته‌ای بودیم، كارگر یك دسته ای بود، كاسب یك دسته‌ای بوده. هركسی جدا و علی حده فكر می‌كرد. این مثل قطره‌های باران كه علی حده باشند، از هیچ كدام هیچ كار نمی‌آید، اما این قطره‌ها وقتی با هم شدند سیل راه می‌افتد، وقتی سیل راه افتاد می‌شكند همه بنیانها را، مثل همین قطراتی كه ماها بودیم؛ وقتی مجتمع شدیم یك سیل شد و این دیوار بزرگی كه هیچ كس احتمال شكستش را نمی‌داد- بحمدالله- شكستید. حفظ كنید این وحدت را، كوشش كنید در حفظ آن، توجه كنید، خوبها را تعریف بكنید. لازم نیست حالا یكدفعه بگویید روحانیون الآن می‌خواهند چه بكنند. شما هم از روحانیون تعریف بكنید تا نكِشند دنبال خودشان ما را، والاّ كلاه ما پس معركه است. خداوند به شما ان‌شاءالله توفیق بدهد. تأیید كند شما را، همه را، جوانهای ما را حفظ كند در خارج، در داخل، و همه برای این ملّت زحمت بكشند و گول تبلیغات را نخورند. (3)
من از تمام قشرهای جوان دانشگاهی و مدارس علوم دینیه و روشنفكران و دانشمندان و نویسندگان عاجزانه استدعا می‌كنم در این وقت حساس از هرگونه اختلاف دست برداشته و دشمن بزرگ را هدف قرار دهند. من امروز این امر را تكلیف شرعی الهی و وظیفه ملّی می‌دانم. از خداوند تعالی وحدت كلمه ملّت و عظمت اسلام و مراجع عالیقدر و پیروزی ملّت مسلمان را خواستارم. (4)
شما را هوشیار می‌كنم به اینكه از تفرقه به هر صورتی كه هست پرهیز كنید. هر چیزی كه موجب تفرقه می‌شود از او پرهیز كنید. هر شعاری كه موجب تفرقه می‌شود از او پرهیز كنید. هر تحصنی كه موجب تفرقه می‌شود از او پرهیز كنید. هر راهپیمایی كه موجب تفرقه می‌شود از او پرهیز كنید. امروز شما احتیاج دارید به وحدت كلمه. امروز بیشتر از دیروز احتیاج دارید و فردا بیشتر از امروز. این وحدت كلمه خودتان را حفظ كنید. از خدای تبارك و تعالی تبعیت كنید كه فرموده است: وَاعتَصِمَوا بِحَبْلِ‌الله جَمِیعاً و لا تَفَرَّقُوا همه به ریسمان بزرگ خدا كه اسلام است بپیوندید و تفرقه نكنید. تفرقه موجب این می‌شود كه نتوانید مملكت خودتان را به رشدی كه باید برسد برسانید. نتوانید حكومت اسلامی را به طوری كه شایسته است در دنیا، در كشور خودتان متحقّق كنید. و آنها درصدد همین معنا هستند. آنهایی كه نمی‌خواهند اسلام تحقّق پیدا بكند. آنهایی كه نمی‌خواهند جمهوری اسلامی در ایران تحقّق پیدا كند. كشورهایی كه از اسلام می‌ترسند. از جمهوری اسلامی می‌ترسند. از صدور این جمهوری اسلامی از این كشور به كشورهای دیگر می‌ترسند. آنها درصددند كه شما را در بین راه متوقف كنند و نگذارند پیش بروید. شما با هوشیاری، بیداری از تفرقه‌ها بكلی پرهیز كنید. (5)
بر ملّت شریف ایران است كه در هر مسلكی و با هر گروهی هستند، از اختلاف و نفاق و كارشكنی برای یكدیگر دست بردارند و دشمنان را با وحدت كلمه و اعتصام به حبل‌الله درهم كوبند، و نزاعهای شخصی و گروهی را كه جز از هوای نفس برنمی‌خیزد و در صورت رشد همه را به تباهی می‌كشد و كشور را به خرابی سوق می‌دهد كنار گذارند، و گویندگان و روشنفكران و متفكّران و دانشگاهیان و دانشمندان، همه توان خود را صرف قطع امید دشمن اصلی ما امریكا كنند كه با سلطه دشمن قدرتمند، برای هیچ یك چیزی باقی نخواهد ماند. من از برادران و خواهران كردستانی می‌خواهم كه برادرانه با سایر برادران مسلمان خود و در كنار هم از كشور خود دفاع كنید، و ارتش و سایر قوای انتظامی را كه خدمتگزاران به كشور و برای امنیت و رفاه ملّت تحمّل زحمت و مشقّت می‌كنند، چون برادران خود پذیرا شوید، و به منحرفین كه به اسم كرد و ملّت كرد می‌خواهند كشور شما را به دامن قدرتهای شیطانی بیندازند و گرفتاریها و رنجهای سابق را اعاده كنند و از اسلام عزیز و احكام آن اطلاعی ندارند و با آن دشمن هستند، گوش فرا ندهید كه با استقرار حكومت اسلامی همه قشرهای ملّت در كنار یكدیگر با امن و امان و رفاه، به خواست خدای متعال ادامه زندگی می‌دهند. برادران و خواهران من، اگر خدای نخواسته نهضت اسلامی به شكست گراید، نه كردستان باقی می‌ماند و نه خوزستانی و نه استانهای دیگری. بیایید برای رضای خداوند دست از اختلاف بردارید و با برادران دیگر خود با صلح و صفا رفتار كنید، و با تمسك به قدرت الهی از كشور خودتان دفاع نمایید كه در این صورت خدا با شماست و هیچ قدرتی نخواهد توانست بر شما غلبه كند. (6)
این تكلیفی است برای همه جوانان ایران و همه ملّت كه در یك همچو وقت حساس اختلاف نكنند و اختلاف ایجاد نكنند. خدای نخواسته با اختلاف، تمام این كشور از دست می‌رود. و تمام جوانهای ما باز به آن حالی كه در سابق بودند خدای نخواسته مبتلا می شوند. كوشش كنید در این كه با هم همه برادر باشید. امروز هم ارتش ایران و هم ژاندارمری ایران و هم سایر قوای مسلّحه و هم شما برادران، همه‌تان در زیر بیرق اسلام هستید، و برادر باید باشید. اگر برادر باشید و با هم و با یك توجّه الهی، با یك وحدت، به دشمن حمله كنید شما پیروز هستید. و اگر خدای نخواسته در بین شما خلافی پیدا بشود- كه آرزوی دشمن ماست، دشمن شماست- ممكن است طور دیگر پیش بیاید. این یك تكلیف الهی است برای همه، برای همه گویندگان،‌ برای همه نویسندگان، برای همه شماها كه در جبهه‌ها جوانمردانه به پیش می‌روید و فداكاری می‌كنید. یك تكلیف الهی است برای همه كه دعوت به وحدت بكنند. دعوت به اجتماع بكنند. این جوانهای ما از هر طایفه‌ای و از هر گروهی كه هستند، و در جبهه‌ها برای اسلام جنگ می‌كنند، اینها نور چشمهای اسلام هستند، اینها كسانی هستند كه اسلام و مسلمین به اینها باید ارج بگذارد، به اینها باید افتخار كند. كسانی كه اهل قلم هستند، اهل بیان هستند، كوشش كنند كه مردم را دعوت به وحدت بكنند، مردم را دعوت به جهاد بكنند. اگر خدای نخواسته از قلمی، از زبانی چیزی بیرون بیاید كه موجب تشتت بشود، جرمی است نابخشودنی پیش خدای تبارك و تعالی. همه اهل این كشور هستید، و می‌خواهید كشورتان را حفظ كنید، اختلاف نباشد بین شما. گوش به اشخاصی كه ایجاد اختلاف می‌كنند ندهید. و همه همصدا با هم توجه كنید به خدای تبارك و تعالی. قدرت‌های بزرگ كه مأیوس شدند از اینكه با جنگ و با حمله نظامی بتوانند كاری بكنند، دست به شیطنت زده‌اند و می‌خواهند شماها را از هم جدا كنند و اختلاف بین شما بیندازند. (7)
آنچه كراراً تذكر داده‌ام، و رمز پیروزی است؛ اتّحاد گروههای دانشجویی و تشكیل یك گروه اسلامی- ملّی است در مقابل منحرفان كه كوشش دارند تفرقه بیفكنند، و شما جوانان عزیز را- كه امید كشور هستید و سعادت و ترقی میهن بسته به فعالیت شماست- به تباهی بكشند و نگذارند در راه تعالی كشور قدم بردارید، و به علم و ادب- كه مایه پیشرفت و رهایی از استعمار و استثمار نو و كهنه است- اشتغال پیدا كنید. و باید بدانید اختلاف و تفرقه سرچشمه تمام بدبختیها و اسارتهاست. ممكن است عناصر فاسدی در دانشگاه و سایر مدارس در بین جوانان ما نفوذ كنند و با برنامه‌ای حساب شده تفرقه‌افكنی كنند. لازم است با هوشیاری آنان را شناسایی كنید و بشناسانید، كه جوانان عزیز ما از توطئه آنان مطلع شوند، و در راه خنثی نمودن آن كوشا شوند. (8)
الآن ملّت است و ارتش است و ژاندارمری است و پاسدار است و پاسبان است و رئیس جمهور است و همه مخلوط‌اند به هم و همه با هم هستند. این با همی را باید حفظ كنید شما. پاسدارها شما را مقابل خودشان قرار ندهند؛ شما هم خودتان را مقابل آنها قرار ندهید. شما همه با هم برادر هستید. چرا برادرها با هم نباشند و مقابل هم بایستند؛ دولت با- مثلاً‌ فرض كنید- شما، شما با دولت. همه، اجزای یك خانواده الآن هستید، این خانواده را باید حفظ كنید. در یك خانواده آن اشخاصی كه مدیر آن خانواده هستند اگر با هم اختلاف داشته باشند این خانه را نمی‌شود اداره كرد، چه برسد به یك كشوری كه به این طول و عرض است و با این همه مخالفتهایی كه از خارج دارد می‌شود و از داخل مفسدین دارند می‌كنند. ما نباید آلت دست این گروههایی قرار بگیریم كه آمدند و می‌خواهند فساد كنند در اینجا و هركدام هم ریشه دارند به یك جایی؛ این یكی ریشه دارد به شوروی، یكی ریشه دارد به امریكا. ما نباید خودمان را دست اینها بدهیم كه اینها ما را بازی بدهند، اغفال كنند ما را. آنها خیلی می‌خواهند و در نظر دارند كه ماها را اغفال كنند. (9)
مسأله‌ای كه شما می‌خواهید دنبال كنید- یعنی، مسأله هماهنگی بین تمام نهادها- بسیار مهم است. شما باید احساس كنید كه صلاح دین و مكتب ما و صلاح مملكت ما این است كه همه با هم یك كار را دنبال كنیم. واضح است كه اگر هر گروه یك كار را انجام دهند، گرچه ممكن است در ابتدا اختلافی نباشد، ولی بالاخره در طول مدت، اختلاف می‌شود. از آنجا كه تبلیغات اساس كار است و موجب تشتّت و یا انسجام یك ملّت است، شما هماهنگی و اتّحادتان را حفظ كنید. و تنها در حفظ اتّحاد و هماهنگی است كه پیروز می‌شویم، والّا شكست خواهیم خورد و دوباره تحت سلطه قدرتی دیگر قرار خواهیم گرفت. دولت و مجلس و از آن مهمتر، خود شما هستید كه باید منسجم شوید. سعی كنید اختلاف گروهی، اساس اختلاف در تبلیغ نشود. بنایتان را بر این بگذارید كه برای اسلام و حقّ خدمت كنید كه در این صورت است كه اختلاف پیدا نمی‌كنید. اختلاف مال شیطان است، در رحمان اختلاف نیست. اگر گروهها برای خدا كار كنند و با هم مشورت كنند و با افرادی كه اطلاعاتشان بیشتر از آنهاست همكاری نمایند؛ شاید بتوانند تبلیغات را راه بیندازند. امروز روزنامه‌ها و رادیوها دائماً ما را مورد حمله قرار می‌دهند. شما هم باید در مقابل آنها به تكلیفتان عمل كنید. عمده آن است كه انسان تكلیفش را در مقابل خدا ادا نماید، والّا اگر بخواهد خودنمایی كند، از اوّل شكست خورده است. (10)
در هر صورت من راجع به آقایان، هم خیلی ملتمس دعا هستم و هم مردم را دعوت كنید به اتّحاد، دعوت كنید به بستگی به هم، همبستگی به هم. اگر یك اختلافی دارند حل كنید شما آقایان. ممكن است حالا در هر جایی اختلافات كوچكی هست، آقایان ائمه جماعت و جمعه باید حل بكنند مسائل مردم را، باید بروند با مردم تفاهم كنند، با هم صحبت كنند. و همین طور استاندارهای هرجا باید جوری عمل بكنند كه مردم را راضی نگه دارند. مردم هم راضی هستند وقتی شما خوب عمل كنید. مردم راضی از شما هستند. من امیدوارم كه خدای تبارك و تعالی به ما منّت بگذارد و این انسجامی كه هست الآن و این وحدت كلمه‌ای كه هست الآن از ما نگیرد و بین همه برادرها اتّحاد و وحدت داشته باشیم و ادامه پیدا كند ان‌شاءالله. (11)
من كراراً این را گفته‌ام كه آذربایجان یك خصوصیت خاصی دارد در ایران. یك همسایه‌ای دارد كه خصوصیت خاصی دارد آذربایجان. و آذربایجان همیشه یك سدّی بوده است در مقابل این كارهایی كه می‌خواسته بشود و حالا ان‌شاءالله، بیشتر باید باشد؛ یعنی، علمای آذربایجان مردم را همین طوری مهیّا نگه دارند؛ برای اینكه تا مردم در صحنه‌اند و مهیا هستند، اینها- ولو زور هم دارند- كاری نمی‌كنند، آن روزی كه در بین مردم یك اختلافی پیدا بشود، بین مردم و حكومت اختلاف پیدا بشود، بین خود روحانیون- خدای نخواسته- یك وقت اختلافی پیدا بشود، آن روز است كه ممكن است آنها یك وقتی دخالت بكنند. مادامی كه همه مردم با هم هستند، روحانیّت هست در صحنه و مردم هم هستند در صحنه، حكومت هم- با- مردمی است، اسلامی است، آنها نمی‌توانند كاری بكنند. قدرت دارند، اما عقل هم دارند، [می بینند كه] نمی‌توانند كاری بكنند. آن وقت اینها می‌توانند كار بكنند كه از داخل ما را بپوسانند. اگر از داخل ما را با تبلیغات، با كارهای اعوجاجی، از داخل یك كاری كردند، آن وقت می‌توانند و ما باید [این را] حفظ كنیم. (12)
من از خدای تبارك و تعالی سلامت همه شما را خواستارم و امیدوارم كه همه با وحدت كلمه، همه با هم این مسائل را حل بكنید. و اختلاف نظر، اختلافات صنفی، اختلافاتی كه در ایران آنها انداختند بین مردم، اختلافات را و اینها را توجّه كنید كه برداشته بشود كه دشمن شما از اختلاف شما نتیجه می گیرد. و شما ملاحظه كردید كه با این اتفاق كلمه ای كه ایران پیدا كرد، این قدرتهای بزرگ را به زانو درآورد به طوری كه نتوانستند آنها شاه را هم نگه دارند. خداوند ان‌شاءالله همه شما را توفیق بدهد و مؤید كند. (13)
ما از شما آرزوی این داریم كه وحدت كلمه‌تان را حفظ كنید. به همه ایران این مطلب را من اعلام می‌كنم كه موظفند كه حفظ وحدت كلمه بكنند؛ اختلاف بینشان نباشد. در این وقتی كه ما به آستانه آزادی رسیدیم، به آستانه پیروزی رسیدیم، نگذارند كه فتنه‌گرها بین آنها ایجاد اختلاف كنند و باز مسائل سابق عود كند. ما همه موظّفیم به اسلام وفادار باشیم، اسلام را ترویج كنیم؛ همه باید سرباز اسلام باشیم. (14)
شما آقایان، شما جوانها، شما اقشار ملّت، آن رمزی را كه به آن رمز پیروز شدید حفظ كنید و آن حفظ وحدت كلمه است. اختلاف را كنار بگذارید، با هم برادروار، با هم با یك صدا به پیش بروید و آن استقرار حكومت عدل اسلامی برای همه، عدالت برای همه. این مفسدین باید بدانند كه این برای ملّت ما مضر است و برای خودشان هم مضر است. این تفرقه‌افكنی ملّت ما را به باد خواهد داد اگر موفق بشوند، خدای نخواسته. لكن باید بدانند كه ما با ملایمت- تا موقعی كه محتاج به ملایمت است- با آنها رفتار می‌كنیم و آن وقت كه تكلیف برای ما پیدا شد به طور دیگر عمل خواهیم كرد و یك روز حساب را پاك خواهیم كرد. من از شما آقایان، از تمام ملّت ایران، از تمام اقشار ایران، از دانشجویان محترم، از تجّار، از كارگران، از كارفرمایان، از همه ملّت خواستارم كه حفظ كنند وحدت كلمه را و نگذارند اینها در بین اقشار شما تفرقه بیندازند. دقّت كنند كه اینها عمال خارجی هستند و می‌خواهند با بهانه‌های مختلف آشوب به پا كنند. در این چند روز دیدید كه با بهانه بسیار مبتذل- كه خود آن آقا با آن مخالف بود- در خیابانها ریختند و مدارس را تعطیل كردند و مردم را اغفال كردند برای اینكه آشوب به پا بشود. آنها متوجه باشند كه قدرت این را ندارند كه تفرقه مابین ما و آقایان دیگر بیندازند. و آقایان با هوشیاری جلو این تفرقه‌ها را می‌گیرند. شما ملّت مأمورید كه با هوشیاری جلو این تفرقه‌ها را بگیرید. جوانان عزیز ما در دانشگاه و در سایر مدارس موظفند كه از این توطئه‌ها جلوگیری كنند.
عزیزان من! این توطئه‌گریها بر ضد انقلاب است و اینها كه توطئه می‌كنند بر ضد انقلاب هستند؛ تهمتها كه می‌زنند برای تفرقه، ضد انقلاب است. انقلاب اسلامی را حفظ كنید و این نهضت را گرم نگه دارید. خداوند تمام شما را حفظ كند و ملّت ما را به سعادت و سلامت برساند. (15)
آن مطلبی كه همیشه مدّ نظر همه بوده و درباره آن پافشاری شده، حفظ وحدت كلمه و اجتناب از تفرقه است كه همه می‌دانیم وحدت ملت چه اثرهای معجزه‌آسایی داشته است و دارد و در مقابل، تفرقه و تنازع چه نكبتهایی به سر مسلمین در طول تاریخشان آورده است. و ملّت عظیم‌الشأن ایران كه هر دو طرف را مشاهده كرده‌اند و از تفرق رنج برده‌اند، و بحمدالله شهد وحدت را چشیده‌اند و اعجاز آن را از اوّل نهضت تا انقلاب و تاكنون لمس نموده‌اند، لازم است مراقبت كنند و نگذارند دستهای پلید شیطانی و عمال سرسپرده استكبار جهانی در صفوف مقدّس آنان وارد شده و به تفرقه‌افكنی قیام كنند. و هر وقت از اشخاص یا گروههایی یك چنین خیانتهایی مشاهده كردند، بدون وقفه و در اسرع اوقات درصدد جلوگیری برآیند، و به مسؤولین كشور اطّلاع دهند، و آنان را معرفی نمایند. (16)
من به شما عرض كنم كه اگر خدای نخواسته، خدای نخواسته اسلام در ایران سیلی بخورد، بدانید كه در همه دنیا سیلی خواهد خورد؛ و بدانید كه به این زودی دیگر نمی‌تواند سرش را بلند كند. این الآن یك تكلیف بسیار بزرگی است كه از همه تكالیف بالاتر است، حفظ اسلام در ایران. و حفظ اسلام در ایران به وحدت شماهاست، وحدت روحانی و مردم، مردم و روحانی، ارتشی و ژاندارمری و قوای مسلّح با دولت، همه اینها با هم، همه وقتی دست به هم دادیم و همه شدیم یدٌ واحِدَهٌ علی مَنْ سِواه همان طوری كه فرمودند كه اینها دست واحد هستند بر سوایشان، اگر دست واحد شدیم برای مَنْ سِواه هیچ كس نمی‌تواند به ما ضرری بزند. آن روز به ما ضرر می‌خورد كه خلل در وحدت ما پیدا بشود. هیچ كس نمی‌تواند در این كشور كودتا كند، با وضع فعلی هیچ كس نمی‌تواند. آن روزی كه اختلاف پیدا شد بینتان، آن روز بدانید كه آن شیاطینی كه نشستند آنجا و نگاه می‌كنند، آن شیاطین یك كودتاچی درست می كنند، می‌تراشند، اختلاف این كار را درست می‌كند و ما امیدواریم كه این وحدت محفوظ باشد و این سال جدیدی كه آمده است، وحدت ما زیادتر از آن وقتی كه بوده است باشد. و به بركت این وحدت، ما هم معنویاتمان را درست كنیم و هم مادّیاتمان را و هم فكری برای این مستمندان، فكری برای این بی‌خانمانها، فكری برای اینها بكنیم. (17)

راهبردهای تصریحی:

1- همه باید از تفرقه و اختلاف به هر صورت ممكن پرهیز كنند.
2- اختلاف و تفرقه از دامهای شیطان است.
3- برای پرهیز از اختلاف، لازم است از مقاصد شخصی صرف نظر كرد.
4- در ایجاد وحدت، مسؤولین و علما و ائمه جماعت، بیشتر بایستی احساس مسؤولیت كنند.
5- خدمت صادقانه به مردم، در جهت تقویت وحدت و همبستگی بسیار مؤثر است.
6- دست برداشتن از اختلافات تكلیف شرعی و وظیفه ملّی است.

نكات استنباطی:

1- رمز پیروزی، وحدت و رمز شكست، تفرقه است. دو نكته‌ای كه اگر به آن توجه شود اكثر مشكلات جامعه حل می‌شود و انقلاب تا پیروزی نهایی و ناامیدی كامل دشمنان تداوم پیدا می‌كند.
2- دشمنان تلاش می‌كنند تا با شعارهای فریبنده و وادار كردن مردم به تحصّن و راهپیمایی، موجب اختلاف و تفرقه شوند، لذا پرهیز از این امور در جهت تقویت وحدت و انسجام، ضرورت دارد.

پی‌نوشت‌ها:

1. صحیفه امام (ره)، ج6، ص 194.
2. صحیفه امام (ره)، ج7، ص 349.
3. صحیفه امام (ره)، ج9، ص 228.
4. صحیفه امام (ره)، ج11، ص 169.
5. صحیفه امام (ره)، ج12، صص 76 و77.
6. صحیفه امام (ره)، ج12، ص 221.
7. صحیفه امام (ره)، ج13، صص 392 و 393.
8. صحیفه امام (ره)، ج10، ص 80.
9. صحیفه امام (ره)، ج14، صص 234 و 235.
10. صحیفه امام (ره)، ج15، صص 361 و 362.
11. صحیفه امام (ره)، ج15، صص 459 و 460.
12. صحیفه امام (ره)، ج16، صص 187و 188.
13. صحیفه امام (ره)، ج6، ص 116.
14. صحیفه امام (ره)، ج7، ص 17.
15. صحیفه امام (ره)، ج7، ص 64.
16. صحیفه امام (ره)، ج17، ص326.
17. صحیفه امام (ره)، ج17، صص 383 و 384.

منبع مقاله:
گردآوری و تدوین: مؤسسه فرهنگی هنری قدر ولایت، (1390)، سیره‌ی سیاسی حضرت امام خمینی(قدس‌سره)(10)، تهران: مؤسسه فرهنگی هنری قدر ولایت، چاپ اول.